حذف جنگل از بشقاب غذا
مهدي نيكوئي
در سال‌هاي اخير، نهادهاي بين‌المللي مانند سازمان ملل، فائو و بانك جهاني از مواضع محافظه‌كارانه خود در قبال نقش غذاي بشر در وضعيت محيط‌زيست و جنگل‌ها كاسته‌اند. شايد دليل اين موضوع را بتوان در وضعيت وخيم محيط‌زيست، بياباني شدن جهان، به خطر افتادن امنيت غذايي و رشد اقتصادي و البته نااميد شدن از نقش‌آفريني دولت‌ها جست‌وجو كرد. اكنون سازمان ملل، مردم را به مناسبت روز جهاني بيابان‌زدايي دعوت به صرف غذاهاي پايدارتر مي‌كند. اين تغيير رويه به دنبال آن است كه با تغيير شيوه مصرف و تقاضاي مردم، فعاليت كسب‌وكارها و در نهايت قوانين كشورها هم مجبور به تغيير شوند. اما غذا چه اثري در بيابان‌زدايي دارد؟ نقش غذا در بيابان‌زدايي را مي‌توان از جنبه‌هاي مختلف ديد. آمارها حاكي از آن است كه حدود 80 درصد از جنگل‌هاي جهان براي پرورش دام از بين مي‌رود. اين مساله در كشوري مانند برزيل كه سرزمين اصلي جنگل‌هاي آمازون است، شدت بيشتري دارد. بنا به آمارهاي بانك جهاني، 91 درصد از تخريب جنگل‌هاي آمازون براي پرورش دام است. سرزميني كه ريه‌هاي زمين را در خود دارد، اكنون تبديل به بزرگ‌ترين صادركننده گوشت شده و گوشت برزيلي را مي‌توان در هر نقطه‌اي از جهان مشاهده كرد. علاوه بر محصولات حيواني، براي توليد برخي محصولات گياهي مانند پالم، سويا، قهوه و تنباكو هم از جنگل‌هاي جهان كاسته مي‌شود. مشكل ديگري كه ريشه آن را مي‌توان در بشقاب غذا پيدا كرد، خوراك دام است. دام و طيور امروز (98 درصد آنها)، بايد به‌طور متمركز در دامداري‌ها نگهداري شوند. آنها نه فرصت چريدن در مرتع دارند و نه مرتع كافي برايشان يافت مي‌شود. (حدود 72 ميليارد حيوان در سال براي استفاده انسان كشته مي‌شود.) به همين دليل، زمين‌هاي كشاورزي بيشتري زير كشت مي‌رود تا غذاي آنها را تامين كند. سازمان خواروبار و كشاورزي سازمان ملل (فائو) بيان مي‌كند كه به‌رغم قحطي‌زدگي 800 ميليون نفر در جهان، 50 درصد از غلات توليدي جهان به مصرف پرورش دام مي‌رسد. اين رقم براي برخي محصولات كشاورزي مانند سويا، به 70 درصد هم مي‌رسد. راهكار واضح است: كاهش محصولات حيواني و حركت به سمت غذاهاي گياهي‌تر. در پژوهشي كه ميزان نياز زمين بر اساس رژيم غذايي افراد بررسي شد، برآورده شده است كه براي يك رژيم غذايي متداول امريكايي (كه سهم گوشت و مرغ در آن بيش از كشورهاي ديگر است)، در هر سال، به حدود 4 مترمربع زمين كشاورزي براي هر نفر نياز است.
اين رقم براي يك گياهخوار كامل (وگان) فقط هزار مترمربع است. آزاد شدن زمين‌هاي كشاورزي به معناي آن است كه نياز به تخريب جنگل كاهش مي‌يابد و محيط‌زيستي پايدارتر در انتظار جهانيان خواهد بود. در نهايت بايد به عوامل فزاينده و كاهنده ناشي از غذا توجه كرد. يكي از موارد آن است كه تخريب جنگل، ميزان نفوذ آب به زمين را كاهش مي‌دهد و در نتيجه سيل‌هاي بيشتري خواهيم داشت كه با فرسايش خاك، نياز به زمين‌هاي بيشتر را به انسان تحميل مي‌كند. مساله ديگر، گرمايش جهاني و تغيير اقليم است كه آن هم فرسايش خاك را شديدتر مي‌كند و آمارهاي مختلف، دامداري را عامل اصلي گرمايش جهاني معرفي مي‌كنند (نه حتي سيستم حمل‌ونقل و انرژي). آلودگي آب و خاك ناشي از تمركز دام‌ها هم مساله ديگري است كه هر روز، زمين‌هاي بيشتري را غيرقابل كشت مي‌كنند.